بی‌طرفی در زمان مخاصمهبیطرفی در زمان مخاصمه یکی از موضوعاتی است که به هنگام مخاصمات مسلحانه در عرصه حقوق بین‌الملل بشر دوستانه مطرح می‌شود. بی‌طرفی را (NEUTRALITY) بین دو یا چندین دولت اعلام می‌نمایند که در قبال طرفین مخاصمه بی‌طرف هستند. لذا دولتی که اعلام بی‌طرفی می‌کند در رابطه با دول ثالث یک سری حقوق و تکالیفی دارد. بی‌طرفی یک واژه حقوقی- سیاسی است و در عمل رعایت این اصل از سوی طرفین بویژه طرفین درگیر مخاصمه نقض می‌شود. طبق اصل بی‌طرفی طرفین مخاصمه می‌بایست حقوق دولت بی‌طرف را رعایت نمایند و در مقابل، دولت بی‌طرف نیز یک سری وظایفی در قبال دول متخاصم دارد که رعایت آنها بر او الزامی است. در ادامه بحث مفهوم بی‌طرفی و اهمیت آن مورد بررسی قرار می‌گیرد. ۱ - مفهوماگر جنگی بین دو یا چند دولت بروز کند کشور ثالث اعلام می‌نماید که در این جنگ جانب هیچ کدام از طرفین مخاصمه را نخواهد گرفت یعنی دخالتی به نفع هیچ یک از آنها نخواهد کرد. پس بی‌طرفی وضعیتی است که در آن یک کشور حق بی طرفی (JUS ad neutraltatem) را بر می‌گزیند. به عبارتی تصمیم می‌گیرد که در یک مخاصمه مسلحانه بین‌المللی وارد نشود. بی‌طرفی اختصاص به مخاصمه مسلحانه بین‌المللی ندارد بلکه اگر در زمان مخاصمه مسلحانه داخلی چنانچه هر دو طرف مخاصمه به عنوان متخاصم مورد شناسایی قرار گرفته باشند مطرح می‌شود. [۱]
وری. پیترو، فرهنگ حقوق بین الملل مخاصمات مسلحانه، دبیرخانه کمیته ملی حقوق بشر دوستانه ترجمه دکتر سیامک کرم زاده و کتایون حسین نژاد، تهران، ۱۳۸۳، ص۸۶.
۲ - انواع۱ـ بی‌طرفی موقت: بی‌طرفی که به آن اشاره شد بی‌طرفی موقت و یا مورد به مورد نام دارد. یعنی بی‌طرفی که مربوط به یک مخاصمه مسلحانه می‌باشد و اعلام بی‌طرفی در رابطه با جنگی که در یک زمان خاص روی می‌دهد. ۲ـ بی‌طرفی دائم: مثل دولت‌های اتریش و سوئیس که اعلام نموده‌اند می‌خواهند از هر نوع درگیری مسلحانه‌ای که در آینده روی خواهند داد دور بمانند. بی‌طرفی دائم یعنی اعلام بی‌طرفی در رابطه با هر نوع درگیری و برای همیشه. واژه بی‌طرفی در ارتباط با حقوق و تکالیف دو گانه دول بی‌طرف و متخاصم بکار می‌رود. (JUS in Neutralitate) بر این اساس یک کشور بی‌طرف نمی‌تواند آشکارا وارد جنگ و خصومت شود و یا اینکه به متخاصمان یاری رساند نمی‌تواند برای آنها نیروی جذب نماید و یا اجازه دهد در قلمرو آن، طرف ثالثی به این کار بپردازد. نمی‌تواند برای طرفین مخاصمه تجهیزات نظامی فراهم نماید و یا اطلاعات نظامی ارائه دهد. دولت بی‌طرف می‌تواند با دول متخاصم تجارت نماید. [۲]
وری. پیترو، فرهنگ حقوق بین الملل مخاصمات مسلحانه، دبیرخانه کمیته ملی حقوق بشر دوستانه ترجمه دکتر سیامک کرم زاده و کتایون حسین نژاد، تهران، ۱۳۸۳، ص۸۷.
۳ - اهمیتاصل بی‌طرفی قدمت طولانی دارد. اکثر مقررات عرفی و نوشته حاکم بر رفتار طرفین مخاصمه و دولت‌های بی‌طرف از مدت‌ها قبل وجود داشته است. کنوانسیون پنجم و کنوانسیون سیزدهم لاهه حاوی مقرراتی در این مورد می‌باشند. [۳]
رابرت بلدسو و بوسچک، فرهنگ حقوق بین الملل، ترجمه بهمن آقایی، کتابخانه گنج دانش، زمستان ۱۳۷۵، ص۵۶۴-۵۶۹.
اعلام بی‌طرفی برای هر دو طرف دارای آثاری است دولتی که اعلام بی‌طرف می‌کند نباید از سوی هر یک از دول متخاصم مورد حمله قرار گیرد و دول متخاصم نیز اطمینان خاطر می‌یابند که از قلمرو دولت بی طرف برای حمله به آنها استفاده نخواهد شد.در حقوق اسلام نیز به بی‌طرفی توجه شده است. این اصل در قرآن کریم مطرح گردید، که طبق آن جنگ با گروه بی‌طرف مردود شمرده شده است. (برای مطالعه بیشتر به این منبع مراجعه نمایید:) [۴]
اسلام و حقوق بین الملل عمومی، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، تهران، سمت، ۱۳۷۹، ص۴۱۱-۴۲۸
در مورد اینکه اگر دولتی عضو سازمان ملل متحد بوده باشد آیا می‌تواند به هنگام به خطر افتادن امنیت دسته جمعی اعلام بی‌طرفی نماید. تا کنون رویه‌ای شکل نگرفته و این موضوع همچنان مورد بحث می‌باشد.۴ - پانویس
۵ - منبع• سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «مفهوم بی طرفی در زمان مخاصمه»، تاریخ بازیابی:۱۴۰۰/۰۱/۲۲. رده‌های این صفحه : حقوق بین‌الملل | روابط بین‌الملل
|